यस्य बुद्धिर्बलं तस्य निर्बुद्धेस्तु कुतोबलम् संस्कृत निबंध

यस्य बुद्धिर्बलं तस्य निर्बुद्धेस्तु कुतोबलम् संस्कृत निबंध : बलं द्विविधमस्ति। शारीरिक बलं, बौद्धिकबलं च। बलवन्तः जनाः अपि तदा सफलाः भवन्ति यदा तेषां समीपे बुद्धिरस्ति। बुद्धिहीनः बलवानपि असफल: भवति। अतः शारीरिक बलादापि बुद्धिबलं श्रेष्ठं वर्तते। यदि मनुष्यः विशालकायः, बलवान् अस्ति, किन्तु बुद्धिहीन: अस्ति तदा सः सर्वत्र अपमानितो भवति। तस्य कदापि प्रगतिः न भवति। बुद्धिमान्नरः स्वयमपि उन्नतिं गच्छति, सर्वाणि कार्याणि अपि साधयति। महाभारते कौरव-पांडव युद्धे एतदेव दृश्यते यत् पाण्डवाः बुद्धिबलेन कौरवान् पराजयन्त। कौरवाणां महासेना अपि पराजिता अभवत्।

यस्य बुद्धिर्बलं तस्य निर्बुद्धेस्तु कुतोबलम् संस्कृत निबंध

बलं द्विविधमस्ति। शारीरिक बलं, बौद्धिकबलं च। बलवन्तः जनाः अपि तदा सफलाः भवन्ति यदा तेषां समीपे बुद्धिरस्ति। बुद्धिहीनः बलवानपि असफल: भवति। अतः शारीरिक बलादापि बुद्धिबलं श्रेष्ठं वर्तते।  

यदि मनुष्यः विशालकायः, बलवान् अस्ति, किन्तु बुद्धिहीन: अस्ति तदा सः सर्वत्र अपमानितो भवति। तस्य कदापि प्रगतिः न भवति। बुद्धिमान्नरः स्वयमपि उन्नतिं गच्छति, सर्वाणि कार्याणि अपि साधयति। महाभारते कौरव-पांडव युद्धे एतदेव दृश्यते यत् पाण्डवाः बुद्धिबलेन कौरवान् पराजयन्त। कौरवाणां महासेना अपि पराजिता अभवत्।

हितोपदेशस्य कथा सर्वपरिचिता यत् अल्पेन शशकेनापि बुद्धिकौशलनेन बलवान् सिंहः कूपे निपातितः मारितश्च। पंचतंत्रस्य अनेक कथाः बुद्धिबलं वर्णयन्ति।

अस्माकं देशः अपि महात्मा गांधी महोदयेन बुद्धिबलेन आंग्लाशासनात् बन्धन मुक्तः कृतः।

अधुना अपि बुद्धिबलस्य महत्त्वं दृश्यते। अस्मिन् संसारे बुद्धिबलेन एव विज्ञानस्य एतादृशी प्रगतिः अभवत्। विज्ञानस्य अनेके आविष्काराः बुद्धिबलं दर्शयन्तिं। बुद्धिसामर्थ्यात् विशालराज्याणि अपि वशीक्रोयन्ते। चाणक्य उदाहरणं सर्वविदितम्। तेन स्वबुद्धिबलेन विशालं नन्द साम्राज्य मपि विध्वंसितम्।

प्रभुरामचन्द्रेण अपि बुद्धिबलेन एव महाबलशालिनम् रावणं पराजितं कृतम्। मनुष्यः जीवनौकां बुद्धिबलेन एवं पारयितुं समर्थः शारीरिक बलेन। बुद्धया एव जीवने सफलतां लभते। ‘धियोयो नः प्रचोदयात्' इति वेदैरपि महत्वम् अधिकम्-महत्त्वमधिकम्-उक्तम्।

आधुनिक युगे बुद्ध: महत्त्वमधिकम्। बुद्धिमान् पुरुषः शासकान् अपि शास्ति। अस्माकं प्रधानमंत्री महोदयः श्रीमनमोहन सिंह अपि बुद्धिसामर्थ्यादेव एतत् पदं प्राप्तवान्। बुद्धिहीन मनुष्यस्य जीवनं खलु निरर्थकम् अस्ति। अतः एषां उक्तिः सत्या-

‘यस्य बुद्धिर्बलं तस्य निर्बुद्धेस्तु कुतोबलम्।'